Een inbreuk op Sinterklaas?

Sinterklaas is nog ver weg, maar – voor zover ik weet – is dit eerste sinterklaaszaak die zich dit jaar heeft aangediend. Het gaat om het ongelicentieerde gebruik van een door een professionele illustratrice gemaakte illustratie, bestaande uit een silhouet van 'Sinterklaas te paard' (zie afbeelding). Een producent van geschenkpapier gebruikt de ilustratie zonder toestemming en verweert zich tegen de stelling dat er sprake is van inbreuk op het auteursrecht onder meer met het argument dat de illustratie niet 'oorspronkelijk' genoeg is om daar auteursrecht op te kunnen claimen. Dat was een serieus argument om rekening mee te houden.

Bewijs van makerschap

Maar eerst het bewijs van makerschap. De illustratrice (X) had in het verleden voor Teleac/NOT (thans NTR) ten behoeve van lesmateriaal illustraties gemaakt waar deze specifieke ilustratie er een van was. Deze illustratie was destijds ook door Teleac met vermelding van haar naam gepubliceerd. Op grond van art. 4 van de Auteurswet kon daaruit worden afgeleid, dat zij maakster en rechthebbende was op de illustratie. De kernvraag in deze zaak was echter of de illustratie een 'oorspronkelijk' werk was in de zin van de Auteurswet. De rechter volgt bij de beantwoording daarvan de uitspraak van het Hof van Justitie van de Europese Unie in de zaak Infopaq d.d. 16 juli 2009. Hij overweegt het volgende:

Elementen afzonderlijk 'niet bijzonder' maar combinatie wel

De illustratie ‘Sinterklaas te Paard’ wordt volgens X gekenmerkt door de volgende elementen: het paard is lopend afgebeeld met een licht gebogen hoofd; Sinterklaas zit ontspannen voorover leunend op het paard, waardoor een gemoedelijke indruk ontstaat; details in de illustratie zijn: de toevoeging van teugels, de manier waarop de baard en het haar van Sinterklaas naar beneden lopen en de positie van de staart van het paard; er is voor gekozen Sinterklaas zonder staf af te beelden. Naar het oordeel van de kantonrechter zijn al deze elementen ieder afzonderlijk niet bijzonder en voor een deel zelfs triviaal te noemen. De uiterlijke kenmerken van een sinterklaasfiguur worden nu eenmaal voor een belangrijk deel door de conventie bepaald wil een figuur door het publiek als zodanig worden herkend. In combinatie met elkaar geven deze elementen de afbeelding echter een voldoende eigen gezicht.

Eigen keuzes binnen het bestaande vormgevingserfgoed

De kantonrechter merkt hierbij op dat niet is gebleken dat de afbeelding (van het werk) is ontleend aan op het moment van de creatie daarvan reeds bekende afbeeldingen van sinterklazen op een paard. Hoewel er volgens (gedaagde) talloze sinterklazen bestaan die er ongeveer hetzelfde uitzien, toont het (door gedaagde) overgelegde overzicht juist dat binnen de gegeven silhouetvorm en het gegeven thema van een sinterklaas op een paard eigen keuzen kunnen worden gemaakt, die tot een verschillend totaalbeeld leiden. In alle (door gedaagde) overgelegde afbeeldingen is er steeds één die overeenstemt met het voorliggende werk. Nu door gedaagde niet is gesteld noch uit hetgeen overigens aan de orde is gekomen is gebleken, dat deze afbeeldingen reeds vóór 2010 bestonden, doen zij niet af aan de auteursrechtelijke bescherming van het werk. Voor de hand ligt dan ook dat het met de illustratie overeenstemmende silhouet in het overzicht, het werk van X is.

Op grond van dit alles komt de kantonrechter tot de conclusie dat de illustratie een eigen, oorspronkelijk karakter heeft en het persoonlijk stempel van de maker draagt, zodat het de drempel voor auteursrechtelijke bescherming haalt.

Lessen

Les 1: ten behoeve van het bewijs van makerschap is naamsvermelding leidend.

Les 2: Een combinatie van bestaande op zichzelf niet oorspronkelijke vormelementen, kan op zijn beurt toch oorspronkelijkheid en daarmee een auteursrechtelijk beschermd werk opleveren.

auteursrecht illustratie: copyright by de illustratrice