Welke schadevergoeding bij gebruik van visuele werken ? Een vraag voor auteurs, gebruikers en rechte

Wat is de schade als een illustratie zonder toestemming van de illustrator wordt gebruikt en er dus sprake is van inbreuk op het auteursrecht van de illustrator. Die vraag diende zich aan in een zaak tussen een partij die het gebruiksrecht van de illustrator had verkregen (en bevoegd was namens de illustrator tegen de inbreuk op te treden) en de partij die (onbevoegd) twee van de illustraties had gebruikt, te weten het Albert Schweitzer Ziekenhuis (ASZ). De zaak ging niet alleen om het geld maar ook om een principiëler punt. Wie was de rechthebbende?

Beperkte gebruikslicentie

De (Duitse) illustrator had in de jaren tachtig een groot aantal (medische) illustraties gemaakt voor de Patiënten Atlas van de firma Mardeno. Daarmee werd voorlichting gegeven aan patiënten over KNO gerelateerde aandoeningen. Daarvoor was geen specifieke overeenkomst gesloten maar uit de facturen van de illustrator viel wel af te leiden, dat er slechts sprake was van een beperkte gebruikslicentie.

Contractuele beëindiging licentie

Toen Mardeno zijn betalingsverplichting jegens de illustrator niet nakwam is er tussen beide partijen een overeenkomst gesloten waarbij werd vastgelegd, dat Mardeno zijn rechten was verloren en dat een andere partij (dezelfde partij die nu in de voorliggende zaak procedeert) de gebruiksrechten op de illustraties verkreeg en tevens bevoegd was bij inbreuk tegen derden op te treden.

Vermoeden van inbreuk

Het Albert Schweitse Ziekenhuis gebruikte twee van de illustraties voor een patiëntenfolder en op haar website t.b.v. voorlichting over de behandeling van keel- en neusamandelen. Het verzuimde daarbij onderzoek te doen naar de identiteit van de rechthebbende en toestemming te vragen voor het gebruik. De inbreuk lijkt vast te staan. Toch erkent het ASZ de inbreuk niet, zodat een procedure volgt.

Verweer

Het verweer van het ziekenhuis is onder meer dat de oorsponkelijke licentiehouder (Mardeno) nog steeds de rechthebbende is en niet de illustrator of zijn gemachtigde. Ook stelt het ziekenhuis, dat de eisende partij hoogstens de rechthebbende zou kunnen zijn op de illustraties waarvoor Mardeno destijds een vergoeding had betaald. En dat gold niet voor de twee illustraties die zij gebruikt had. Het ziekenhuis vond bovendien dat zij te goeder trouw was en dat de eisende partij zijn rechten had verwerkt door niet eerder op te treden.

Onderzoeksplicht

De rechtbank verwerpt al deze stellingen. Mardeno had slechts het beperkte gebruiksrecht op de illustraties en was dus ( voor zover van belang) niet in de positie om zonder toestemming van de illustrator gebruiksrechten aan derden te verlenen. Ook het verweer van het ziekenhuis dat het te goeder trouw was, gaat niet op. Zij had een onderzoeksplicht naar wie de rechthebbende was. Raadpleging van de Patienten Atlas van Mardeno had haar eenvoudig op het spoor kunnen brengen van de illustrator.

Schadevergoeding

Op alle fronten stond inbreuk dus vast. Ook het feit dat de naam van de illustrator niet was vermeld levert een extra schending van het auteursrecht op. Alleen de hoogte van de schadevergoeding is nog een discussiepunt. In elk geval gaat de rechter niet mee met een berekening op basis van de tarieven van Pictoright of van de Stichting Foto Anoniem. Die zijn geen onderdeel van een overeenkomst tussen de betrokken partijen en zijn dus niet van toepassing, zegt hij.

Opmerkelijke uitspraak

Een opmerkelijke uitspraak, omdat steeds vaker verwezen wordt naar die tarieven bij wijze van aanknopingspunt. Maar deze rechter is strak in de leer en ik heb daar – met de aantekening hierna – deels wel begrip voor. De vraag is welke vergoeding deze illustrator in dit geval zou hebben bedongen als hem om toestemming gevraagd was. Daarover wordt nog verder geprocedeerd, maar ik verwacht dat er een aanmerkelijk lager tarief uitkomt dan de tarieven van genoemde rechtenorganisaties. Wel heeft de rechter al laten weten dat de schadevergoeding hoger moet zijn dan de enkele gebruiksvergoeding om te voorkomen dat potentiële inbreukmakers het op een procedure aan laten komen en voordelig wegkomen.

Advies aan makers en rechters

Makers van visuele werken, gebruik zoveel mogelijk tarieven die zijn toegesneden op wat in de markt gebruikelijk is, rechters die over een schadevergoeding moeten oordelen in zaken als deze, betrek daarbij de aan het auteurscontractenrecht gelieerde overweging, dat de auteur vaak de economisch zwakkere partij is die in onderhandeling niet gemakkelijk een marktconforme vergoeding zal kunnen bedingen. Het is aan de hand van die overweging niet zo vreemd (tenminste deels) aansluiting te zoeken bij de door rechtenorganisaties in het leven geroepen tarieven. Een andere gedachte die hierbij aansluit is, dat het voordeel dat de inbreukmakende partij heeft van het gebruik van het litigieuze werk kan worden geobjectiveerd met gebruikmaking van de daarop toegesneden tarieven van in de markt geaccepteerde auteursrechtorganisaties.