Maakt IKEA inbreuk op auteursrecht?
Media-aandacht genoeg. Jinek interviewde afgelopen dinsdag de maakster van de papieren Proplamp, een hanglamp die lijkt op een grote prop papier, die was nagemaakt door IKEA. De Volkskrant kopt “David tegen Goliath in de designwereld”.
Gezamenlijk ontwerp
De lamp was een gezamenlijk ontwerp van Margje Teeuwen en Erwin Zwiers. Hoe die samenwerking tot stand was gekomen, was op zichzelf al een verhaal dat ingelijst mag worden, maar nu kwam IKEA daar dus vol overheen. Die bracht later dan de ontwerpers een lamp op de markt onder de naam Krusning, dat ‘rimpeling’ betekent. De Krusning was geen rimpeling, maar een vloedgolf.
Briljant idee
Maakt IKEA inbreuk? Om die vraag te beantwoorden moet eerst de Auteurswet even van stal. Hebben de makers auteursrecht op de Proplamp? Bij Jinek vertelde de ontwerpster hoe het ontwerp tot stand was gekomen. Uit frustratie verfrommelde zij op een dag een stuk papier waarop een schets stond die haar niet beviel. Zij maakte een prop van het papier, gooide die weg en kreeg de ingeving om de prop als uitgangspunt te nemen voor het ontwerp van een lamp. Briljant idee!
Is een idee beschermd?
De Auteurswet beschermt echter geen ideeën. Iedereen mag een prop maken en met dat idee zijn eigen lamp maken. Dus IKEA maakt geen inbreuk? IKEA mag inderdaad het idee ('een prop gebruiken voor een lamp') zelf ook gebruiken, maar zij mag niet de vorm, die het resultaat is van een idee, identiek of nagenoeg identiek overnemen. Is dat het geval, dan is er sprake van inbreuk.
Oorspronkelijk werk
De vraag is ook, of het resultaat van het idee van beide ontwerpers, de prop dus, in zijn uiterlijke verschijningsvorm een 'oorspronkelijk' werk is, want ook dat is een eis die het auteursrecht stelt. Een zo eenvoudig tot stand gekomen vorm als een prop, aangenomen dat die prop niet door de ontwerpers is veranderd tot een specifiek door hen gemanipuleerde vorm, kan moeilijk een oorspronkelijke (creatieve) vorm genoemd worden, hoe mooi die vorm misschien ook kan zijn.
Slaafse nabootsing
Maar ook al zou er geen sprake zijn van auteursrecht, dan nog kan onder bepaalde omstandigheden het gedrag van IKEA toch onrechtmatig zijn. De escape is dan de toepassing van de leer van de zogenaamde ‘slaafse nabootsing’ . Als iemand een object (ook al is dat niet auteursrechtelijk beschermd) bijna identiek namaakt, waardoor - vanwege de gelijk indruk die het maakt - verwarring op de markt kan ontstaan, terwijl hij best een andere vorm had kunnen bedenken om het object zijn functie te laten behouden, handelt onrechtmatig,
Goede kansen
Ook als er in het slechtste geval geen auteursrecht op de proplamp zou rusten, dan ligt hier voor de ontwerpers – tenminste als beide lampen niet alleen als idee, maar ook in de vormgeving nagenoeg identiek zijn, een goede kans IKEA te verslaan. Uitspraak medio maart.