Aantasting architectuur bij verbouwing

Je zult ze niet snel meer vinden, architecten die nog de moed hebben in verzet te komen tegen het aanbrengen van wijzigingen of gedeeltelijke sloop van hun ontwerp bij verbouwing. De jurisprudentie is architecten op dit punt immers niet erg welgezind. Toch nog een voorbeeld van een architect die zijn nek uitsteekt.

Verbouw

Het gaat om een kantoorpand in de Gemeente Edam/Volendam dat in 1973 is aangebouwd aan een al eerder bestaand complex, dat sinds het begin van de 18e eeuw heeft gediend als bestuurscentrum van de Noord-Hollandse waterschappen. Eigenaar van het kantoorpand is De Vier Jaargetijden. Dat wil van het kantoorpand appartementen maken. De gevels moeten het daarbij ook ontgelden. Met name de zuidgevel ondergaat nogal een verandering (zie het plaatje). De architect spant een procedure aan.

Verandering en verminking

Moet de architect een verandering als deze accepteren? Volgens art. 25 lid 1 sub c en d van de Auteurswet lijkt de architect goede kaarten te hebben. Het zegt, vrij, vertaald, dat de maker van een werk zich tegen verandering en verminking van zijn werk kan verzetten, tenzij dat verzet onredelijk zou zijn of – in het geval van verminking – niet zo ernstig, dat daardoor zijn reputatie zou worden aangetast.

Gebruiksfunctie

De architect zegt bovendien, dat de wijzigingen niet noodzakelijk waren. En voor zover dat wel het geval zou zijn draagt hij zelfs voorstellen aan die daaraan tegemoet kwamen. De eigenaar van het gebouw zegt tot zijn verweer in de eerste plaats, dat de gevel in zijn totaliteit wordt gesloopt. Het is dan – met andere woorden - geen verandering meer. Verder vindt de eigenaar dat een gebouw een gebruiksfunctie heeft en in de loop van de tijd aangepast moet kunnen worden aan de eisen van de tijd.

Redelijkheid

De rechter geeft, ondanks het voorlopige karakter van zijn vonnis (in kort geding), een gemotiveerde afweging. Onder meer vindt hij de wijzigingen in de noordgevel niet onredelijk. Het basisidee, zegt hij, blijft overeind en de wijzigingen zijn slechts ingegeven door de gewijzigde gebruiksfunctie. Zo zijn de ramen die in het gebouw zijn aangebracht volgens hem noodzakelijk voor de woonfunctie.

Aantasting reputatie

De redenering van de Vier Jaargetijden met betrekking tot de zuidgevel volgt de rechter niet. Die vormt volgens de rechter ondanks de algehele sloop daarvan toch in beginsel een inbreuk door aantasting, omdat na de sloop de kenmerkende elementen in het ontwerp van die gevel bij het opnieuw opbouwen daarvan, waren gehandhaaft. Maar die aantasting acht hij niet zo ernstig, dat daardoor ook de naam van de architect is aangetast.

Zorgvuldigheid

De hamvraag is natuurlijk of de verbouw inderdaad, zoals de architect had gesuggereerd, niet anders had gekund en of de eisen van zorgvuldigheid daarbij wel voldoende zijn gevolgd. En tenslotte is het ook de vraag, of de rechter bij zijn (voorlopige) oordeel wel zorgvuldig genoeg is geweest. Misschien een hoger beroep? Dat zou ik niet kansloos achten.