Auteursrecht op de Nachtwacht

Auteursrecht op De Nachtwacht’ ? Lijkt mij niet. Toch waren we onlangs getuige van een auteursrechtzaak voor de Rechtbank Overijssel, die daarover ging. Hoe kon dat?

Dat Rembrand zijn Nachtwacht ver voor de tijd van de invoering van de Auteurswet maakte zou al bewijs genoeg moeten zijn voor een auteursrechtelijk alibie en anders wel het feit, dat Rembrand al wel een poosje langer dan 70 jaar geleden (de auteursrechtelijke termijn) is overleden. Er was iets anders aan de hand.

Origineel en kopie

Een kunstschilder had een kopie van de originele Nachtwacht geschilderd. Omdat de zijkanten en de bovenkant van het origineel in de loop van de tijd zijn verwijderd, krijgen we eigenlijk nooit de complete Nachtwacht te zien, dus ook niet in het Rijksmuseum. De kopie, waarin de ontbrekende elementen waren verwerkt, was kennelijk zo verdienstelijk, dat deze samen met nog 23 andere schilderijen van de kunstenaar werden geëxposeerd bij Expo Madrid in Dalfsen.

Materiële en intellectuele eigendom

De kunstenaar overlijdt en Expo Madrid geeft de schilderijen terug aan de weduwe. Behalve de Nachtwacht (en nog een paar andere werken), waarop Expo eigendomsrechten meende te kunnen doen gelden. De weduwe vordert de schilderijen inclusief de Nachtwacht niet alleen terug als haar materiële eigendom, maar op grond van een vermeend haar toekomend gemeenschappelijk auteurschap verbiedt zij Expo bovendien deze Nachtwacht verder nog openbaar te maken en te verveelvoudigen.

Gemeenschappelijk auteursrecht

Waarop zou dat gemeenschappelijk auteurschap dan wel gebaseerd moeten zijn? Volgens mevrouw had zij een bijdrage aan het werk (van haar overleden man) geleverd door onderzoek te doen naar de originele Nachtwacht. Wel een originele gedachte, maar ook een die niet opging. De rechtbank wees de vordering af, omdat zij vond dat de bijdrage van mevrouw aan het werk daarvan geen onlosmakelijk deel was gaan uitmaken. Haar bijdrage stond daar los van en dan is er van een gemeenschappelijk auteursrecht geen sprake.

Geen scheppende intellectuele keuzes

Overigens concludeerde de rechtbank ook, dat mevrouw onvoldoende had aangetoond, dat haar inbreng het resultaat was van scheppende intellectuele arbeid en creatieve keuzes. De Nachtwacht blijft dus van Rembrand, ondanks deze poging om via de achterdeur van een mede-auteursrecht op een kopie of een gemeenschappelijk auteursrecht de nachtrust van Rembrand te verstoren.