Journalisten winnen zaak voor het Europese Hof voor de Rechten van de Mens tegen Rusland

Vrijheid van meningsuiting versus de vraag of de satirische artikelen die twee journalisten hadden gepubliceerd en waarin zij een politicus op de hak hadden genomen, zijn reputatie hadden geschonden. Dat was kort gezegd de inzet van een zaak voor het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM). De journalisten waren, ook in hoger beroep, door de rechters in Rusland veroordeeld maar wonnen hun zaak voor het Europese Hof.

copyright: Oleg Kuvaev

Masyanya als prostituee

Meneer V., behalve politicus ook aanklager, was het object van de spot. De journalisten hadden in de krant Arsenyevskiye Vesti een artikel geschreven, waarin zij zogenaamd een interview hadden met de populaire online stripfiguur Masyanya. Zij wordt in het artikel voorgesteld als een prostituee die naar Vladivostok is afgereisd om daar de verkiezingen waar te nemen. Ze vertelt hoe ze in gevecht was geraakt met een zekere Vasilinka, een “weerwolf-prostituee”, die niet alleen een escortservice runt, maar ook ervaring heeft als aanklager. In een volgend artikel doen de journalisten alsof zij Vasilinka interviewen. Vasilinka bespreekt met hen, gebruik makend van scheldwoorden en straattaal, diverse misstanden, waarbij ook politici aan bod komen. Bij het artikel is een foto geplaats van een vrouwenlichaam bedekt met een één-dollarbiljet en het gezicht van meneer V.

Klacht

Meneer V. pikt dat niet en dient met succes een klacht in. De journalisten worden strafrechtelijk vervolgd wegens belediging en beschadiging van de eer en waardigheid. Zij moeten uiteindelijk een schadevergoeding betalen van 30.000 roebel. Zij laten het er niet bij zitten en leggen de zaak voor aan het Europese Hof.

Margin of appreciation

Het EHRM weegt de uitingsvrijheid van de journalisten af tegen het beledigende karakter van hun uitingen. Het zegt, dat het bij perspublicaties die het algemeen belang aangaan zo-ie-zo al gaat om een smalle ‘margin of appreciation’. Ook beledigende taal of ‘slang’ vallen als journalistieke stijlvormen, onder die vrijheid. Het zou anders liggen als het denigrerende taalgebruik als enig doel had om de persoon in kwestie te beledigen. Daar komt bij, dat een politicus in verkiezingstijd meer moet kunnen verdragen.

Sociaalpolitieke context

De vraag voor het EHRM was of al deze overwegingen en uitgangspunten door de Russische rechters in aanmerking waren genomen. Nee dus. Zij hadden niet gekeken naar de sociaalpolitieke context en niet onderzocht of er een algemeen belang aan de orde was. Ook de satirische aard van de artikelen bleef door de Russische rechters onbesproken evenals een afweging van het belang van meneer V. (zijn reputatie) met het belang van de journalisten om informatie van algemeen belang te verstrekken.

Conclusie

Conclusie was dat de veroordeling niet proportioneel was en dat Rusland artikel 10 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens had geschonden. Niet alleen de journalisten hebben hiermee een mooie overwinning behaald. Ook de maker van de stripfiguur, Oleg Kuvaev, die nu in Israel woont, en zijn schepping Masyanya zullen blij zijn met deze uitspraak. De sarcastische en ironische houding die Masyanya altijd jegens haar omgeving vertoont, past haarfijn in dit verhaal.