Architect verliest auteursrechtszaak

Eind 2016 schreef ik een commentaar op het vonnis in kort geding inzake een door een architect aangespannen procedure wegens een mogelijke aantasting van een in 1973 door hem ontworpen bouwwerk. De eigenaar van het gebouw, De Vier Jaargetijden, wilde het gebouw, een kantoorpand aan de Schepenmakersdijk in Edam, verbouwen en er een woonbestemming aan geven. De architect verzette zich daartegen. Hij werd grotendeels in het ongelijk gesteld en ging in hoger beroep.

Verzet tegen wijziging en aantasting

Het verzet betrof met name de wijzigingen die waren voorzien in de noord- en zuidgevel van het complex. De Auteurswet maakt het voor de maker van een werk mogelijk om zich te verzetten tegen het aanbrengen van wijzigingen in zijn werk of tegen de aantasting van zijn werk. Wijzigingen in een werk mogen niet worden aangebracht, tenzij dat verzet onredelijk is. Aantasting van een werk is alleen ‘toegestaan’ als daardoor de reputatie van de maker in het geding is.

Functiewijziging en reputatieschade

De kort geding rechter in eerste instantie vond, dat met betrekking tot de noordgevel geen sprake was van inbreuk omdat hij het verzet van de architect daartegen vanwege het feit dat het om een functiewijziging van het bouwwerk ging, onredelijk vond. Met betrekking tot de zuidgevel vond hij dat er weliswaar sprake was van ‘aantasting’ , maar dat de architect daarvan geen reputatieschade ondervond.

Onredelijk

De Gerechtshof bevestigt dit oordeel en vindt, dat bij de noordgevel het basisidee van het ontwerp t.a.v. de gevelindeling gehandhaaft blijft en voegt daaraan toe, dat de functiewijziging een omstandigheid is, die het verzet onredelijk maakt. De architect had nota bene in de bestuursrechtelijke fase geen bezwaar gemaakt tegen de verbouwing en vond zelfs, dat de bestaande architectuur gerespecteerd werd.

Objectieve afweging

Met betrekking tot de zuidgevel laat het hof in het midden of daarbij sprake was van een “gewone” wijziging van het ontwerp of van een aantasting. Bij aantasting geldt – anders dan bij een "gewone" wijziging - de vraag of de architect daar reputatieschade door ondervindt. De architect vond, dat die schade er bij aantasting per definitie is. Maar de rechter dacht daar anders over.Ook al is er sprake van aantasting, dan moet op objectieve wijze worden nagegaan of daardoor reputatieschade kan ontstaan.

Niet lichtvaardig

In dit geval - oordeelt de rechter - is de aantasting niet lichtvaardig tot stand gekomen. De Vier Jaargetijden heeft aannemelijk gemaakt, dat de aanpassingen aan de niet van de openbare weg zichtbare zuidgevel uitsluitend zijn gemaakt in het kader van de nieuwe woonfunctie van een gebouw, dat - gedurende bijna 40 jaar -ongewijzigd is gebleven.

Wisselende rechtspraak

Nu dus weer eens een uitspraak die nadelig uitpakt voor de architect. Anders dan in de uitspraak inzake Museum Naturalis, maar weer wel in lijn met die van Paleis het Loo, waar de architect – al was dat deels ook op andere gronden – het moest ontgelden.