Auteursrecht op characters

Auteursrecht heb je op het uiterlijk van een vorm, niet op ideeën of een stijl en ook niet op karakters. Ook een format (van bijvoorbeeld een tv-serie) zal niet snel beschermd zijn, al is dat niet uitgesloten. Hoe zit het dan met het auteursrecht op characters, fictieve personages en hun getekende evenbeeld, die je vaak in de entertainment-industrie tegenkomt? De Sjors en Sjimmies, Suskes en Wiskes? Hun uiterlijke voorkomen is meestal nauw verbonden met hun karakter. Zijn zij beschermd of vogelvrij?

foto's: onbekend

bron: IE-Forum

Studio 100

Onlangs is daarover weer eens een rechterlijke uitspraak gedaan. Het ging over Kabouter Plop en Piet Pieraat, beiden creaties van het Vlaamse Studio 100. Kabouter Plop en Piet Pieraat figureren niet alleen als acteur in de gelijknamige televisieseries, animatieshows en pretparken, maar ook in getekende vorm. Beide creaties worden bijgestaan door andere figuren.

Auteursrecht op characters?

Een andere partij verzorgt live kinderanimaties en presenteert de ‘Vrolijke Kabouters’ (VK) en ‘Pret Piraat’ (PP), ook met een bijbehorende entourage. Zie bijgaande plaatjes voor een indruk. Studio 100 zegt dat VK/PP inbreuk maakt op haar characters. Wil er sprake zijn van inbreuk, dan moet er eerst sprake zijn van auteursrecht. Rust er auteursrecht op characters?

Format

De neiging bestaat – ook bij rechters – om bij de beantwoording van de vraag of characters auteursrechtelijk beschermd zijn, ook te kijken naar het format van het tv programma waarin ze figureren of naar de verhaallijn van een film of van een strip, waarin ze worden uitgebeeld. Maar het enige wat er - althans auteursrechtelijk - toe doet, is de uiterlijke vorm van de voorstelling. De thematiek van de belevenissen en avonturen van de creaties speelt daarbij geen rol.

Uiterlijke verschijningsvorm

De hoger beroep-rechter (het Gerechtshof Amsterdam) zag dat goed, anders dan de rechtbank in eerste aanleg. Die betrok ‘de thematiek van de belevenissen van de figuren’ en ‘de leef- en belevingswereld van kleine kinderen’ bij zijn overwegingen. Fout dus. Alleen de uiterlijke verschijningsvorm van de characters zijn ter beoordeling, niets meer en niets minder.

Creatieve keuzes of banaal

Vervolgens was het de vraag of de characters het resultaat waren van zodanige creatieve keuzes, dat zij ‘eigen oorspronkelijke werken’ opleverden. Daarvoor is het nodig dat zij niet ontleend mogen zijn aan uiterlijke vormen die op het moment van hun creatie al bestonden. Kabouter Plop slaagde voor zijn examen, hij was ‘creatief’ genoeg, Piet Piraat haalde het niet. Het hof noemde zijn verschijningsvorm te banaal.

Totaalindrukken

Maar was er ook sprake van inbreuk? Daar had de rechter veel minder woorden voor nodig. De ‘totaalindrukken’ van Kabouter Plop (en Kwebbel) vond hij zodanig gelijkend dat de Vrolijke Kabouters van de wederpartij als nabootsing moesten worden aangemerkt. Het feit, dat de Vrolijke Kabouters een andere muts dragen, die – anders dan bij Kabouter Plop en Kwebbel - naar één kant hangt, maakt dat niet anders.

Verwarringwekkend

Pret Piraat kwam niet helemaal ongeschonden uit de strijd. Hoewel de oorspronkelijke Piet Piraat niet auteursrechtelijk beschermd was, vond de rechter op niet auteursrechtelijke gronden dat er sprake was van een zodanig verwarringwekkend aanleunen door de 'namaak Piraat' tegen de oorspronkelijke Piraat, dat er toch sprake was van onrechtmatig handelen.